Tây Ban Nha chiến thắng Đế quốc Tây Ban Nha (1537–54)Chính phủ bù nhìn Inca (từ năm 1533)
Trợ quân Anh-điêng bản địa:
Giai đoạn 2 (1536–72):Hàng ngàn lính Tây Ban Nha thiệt mạng[2]:Cuộc chinh phục Đế quốc Inca của Tây Ban Nha, còn được gọi là Cuộc chinh phạt Peru, là một trong những chiến dịch quan trọng nhất trong quá trình Tây Ban Nha thuộc địa hóa châu Mỹ. Sau nhiều năm thăm dò sơ khảo và tranh chấp quân sự, 168 binh sĩ Tây Ban Nha dưới quyền conquistador Francisco Pizarro, các anh em của ông và đồng minh bản địa bắt giữ được Sapa Inca Atahualpa tại trận Cajamarca năm 1532. Sau cái chết của Atahualpa, cuộc chinh phạt dai dẳng mới thực sự bắt đầu nhưng đã kết thúc với chiến thắng của Tây Ban Nha vào năm 1572, sáp nhập hoàn toàn lãnh thổ rộng lớn của Đế quốc Inca vĩ đại một thuở thành Phó vương quốc Peru, một phần của Đế quốc Tây Ban Nha. Cuộc chinh phục Đế quốc Inca (tên bản địa là "Tahuantinsuyu"[5] hoặc "Tawantinsuyu"[6] trong tiếng Quechua, nghĩa là "Vương quốc bốn phần"),[7] kéo theo các chiến dịch bành trướng sang vùng Chile, Colombia ngày nay và Lưu vực sông Amazon.Khi người Tây Ban Nha tới được biên giới của Đế quốc Inca vào năm 1528, cương vực lãnh thổ của nó trải rộng ngàn dặm, lớn nhất và đồ sộ nhất trong số các nền văn minh ở châu Mỹ thời bấy giờ. Đế quốc có biên phía bắc là dòng Ancomayo (nay có tên là sông Patía tọa lạc ở miền nam Colombia), trải dài xuống phía nam tới sông Maule (hiện thuộc Chile), lấy dòng sông làm biên giới tự nhiên với tộc Mapuche; phía đông thì giáp Thái Bình Dương còn phía tây thì giáp bìa rừng Amazon; hầu hết lãnh thổ của họ bị chi phối bởi dãy núi Andes hiểm trở. Trong chưa đầy một thế kỷ, người Inca đã mở rộng đế chế của họ từ khoảng 400.000 km2 vào năm 1448 lên 1.800.000 km2 (690.000 sq mi) vào năm 1528, ngay trước khi người Tây Ban Nha đổ bộ. Do nền văn hóa và địa lý đa dạng của vùng đất rộng lớn này, người Inca cho phép nhiều khu vực của đế quốc được quyền tự trị bởi các thủ lĩnh địa phương dưới sự giám sát của các quan chức Inca. Nhờ cơ chế hành chính do người Inca thiết lập, mọi bộ phận của đế quốc đều phải tuân phục Sapa Inca (tương đương Hoàng đế).[8] Nhiều học giả ước tính dân số của Đế quốc Inca vào cỡ 16.000.000 người.[9]Một số học giả, chẳng hạn như Jared Diamond, cho rằng cuộc chinh phục của người Tây Ban Nha chắc chắn là nguyên nhân trực tiếp dẫn đến sự sụp đổ của Đế quốc Inca, nhưng cũng rất có thể nó đã bước qua thời kỳ đỉnh cao và đang trong quá trình suy tàn.